Pierwsze dogłębne spojrzenie na porównania zachorowań na nowotwory  od 2019 r. w nowym raporcie Szwedzkiego Instytutu Ekonomiki Zdrowia (IHE) pokazuje, że liczba zgonów z powodu raka stabilizuje się, a 12 krajów UE odnotowuje spadek liczby zgonów (na 100 000), sygnalizując punkt zwrotny w walce z chorobą. Ogólnie rzecz biorąc, liczba zgonów z powodu nowotworów w Europie ustabilizowała się na poziomie około 1,3-1,4 miliona rocznie od 2008 roku.

Badania pokazują, że wskaźniki przeżywalności nowotworów poprawiły się w całej Europie, ale różnice między krajami - a także rodzajami nowotworów - pozostają.

W przypadku kilku typów nowotworów wskaźnik pięcioletniego przeżycia przekracza obecnie 90% w krajach osiągających najlepsze wyniki, w tym w przypadku dotyczy to raka piersi, prostaty, jąder i tarczycy, czerniaka skóry i chłoniaka Hodgkina.

Jednak niektóre typy guzów litych (pęcherz moczowy, mózg, nowotwory ginekologiczne, rak krtani) odnotowały niewielką poprawę lub jej brak.

Jak wynika z raportu, każdego roku można by uniknąć prawie 200 000 zgonów z powodu nowotworów, gdyby wszystkie 15 krajów dysponujących dostępnymi danymi na temat przeżywalności dorównało Szwecji, krajowi o najlepszych wynikach w Europie.

Postęp naukowy zaowocował terapiami celowanymi i immunoterapiami, a na horyzoncie pojawiają się kolejne przełomowe odkrycia. Liczba nowych leków onkologicznych zatwierdzonych w Europie zwiększyła się w ciągu ostatnich pięciu lat, a innowacje mają na to znaczący wpływ. Pięcioletnie względne przeżycie osób ze szpiczakiem mnogim wynosiło 30% w połowie lat 90. ubiegłego wieku. Do 2020 r. wskaźnik ten osiągnął 60%, ratując szacunkowo 12 946 istnień ludzkich.

Raport podkreśla również różnice w wydatkach na opiekę onkologiczną. W opublikowanym dziś dokumencie zleconym przez platformę onkologiczną EFPIA ostrzega się, że liczba nowo zdiagnozowanych przypadków gwałtownie wzrosła od 1995 r., a całkowite obciążenie ekonomiczne związane z nowotworami rośnie, napędzane zmianami demograficznymi i rosnącą liczbą typów nowotworów, które możemy leczyć. Należy jednak zauważyć, że koszt społeczny w przeliczeniu na pacjenta nie wzrósł.

Dostęp do innowacyjnych leków jest zróżnicowany - pomimo pewnego zmniejszenia przepaści między krajami o wysokim i niskim poziomie dostępu do leków w latach 2018-2023. Wiele barier strukturalnych utrudnia sprawiedliwy dostęp do leków przeciwnowotworowych: krajowe procesy ustalania cen i refundacji, nieadekwatne budżety zdrowotne, nieoptymalna infrastruktura i organizacja opieki zdrowotnej oraz dostęp do testów biomarkerów.

„To bardzo budujące widzieć, jak nowe leki i diagnostyka nadal poprawiają wskaźniki przeżywalności pacjentów z większością rodzajów raka. Jeszcze dziesięć lat temu mogliśmy tylko pomarzyć o wskaźnikach pięcioletniego przeżycia przekraczających 90%.

Z dzisiejszego raportu można wyciągnąć wiele wniosków, jeśli chcemy osiągnąć takie wyniki w przypadku pacjentów z rakiem mózgu lub pęcherza moczowego. Zachęcamy Europę i państwa członkowskie do korzystania z najlepszych praktyk i polityk, które działają na rzecz pacjentów, abyśmy mogli nadal wprowadzać innowacje i dalej poprawiać opiekę” – podsumowała Nathalie Moll, dyrektor generalna EFPIA.

Kluczowe wnioski:

• Przełomowe terapie: Od 1995 r. EMA zatwierdziła prawie 200 nowych leków przeciwnowotworowych oraz 318 nowych wskazań dla wcześniej zatwierdzonych leków. Badania onkologiczne stanowiły 29% rozpoczętych badań we wszystkich obszarach terapeutycznych w 2023 roku.

• Udział w wydatkach na opiekę zdrowotną: Rak jest chorobą, w przypadku której udział wydatków na zdrowie (7%) pozostaje poniżej udziału w obciążeniu chorobami, które powoduje (23% zgonów, 17% DALY) w Europie.

• Wdrażanie innowacji: dostęp do nowych leków przeciwnowotworowych jest nierównomierny - Austria, Szwajcaria i Francja przodują w tym zakresie; Łotwa, Polska, Estonia i Słowacja mają najniższe wskaźniki.

• Dane ratują życie: brak rzeczywistych danych na temat leczenia i przeżywalności utrudnia kształtowanie polityki opartej na dowodach; tylko 15 z 31 krajów europejskich publikuje kompleksowe pięcioletnie wskaźniki przeżywalności.

• Wąskie gardła biomarkerów: diagnostyka molekularna ma kluczowe znaczenie dla medycyny precyzyjnej, ale dostęp do niej jest ograniczony, zwłaszcza w krajach Europy Środkowej i Wschodniej.

• Różnice w wydatkach: wydatki na walkę z rakiem są powiązane z lepszą przeżywalnością, ale wahają się od <150 euro na mieszkańca na Węgrzech, w Chorwacji, Rumunii, na Łotwie i w Bułgarii do >400 euro w Niemczech i Szwajcarii.

Publikacja przedstawia szereg konkretnych implikacji politycznych mających na celu poprawę opieki onkologicznej dla każdego pacjenta z dowolnym nowotworem we wszystkich krajach europejskich. Inwestując w badania i innowacje, wykorzystując dostępne metody leczenia i narzędzia, wykorzystując potencjał danych i stosując HTA w spójny sposób, Europa może poprawić wyniki dla pacjentów i zająć się utrzymującymi się nierównościami.

„UE od dziesięcioleci odgrywa kluczową rolę w zwalczaniu raka i wykazała odnowione zaangażowanie polityczne w onkologię poprzez Europejski Plan Walki z Rakiem i misję UE w zakresie walki z rakiem” - powiedziała Ivana Cattaneo, przewodnicząca platformy onkologicznej EFPIA. „Ważne jest, abyśmy nadal współpracowali, aby utrzymać dynamikę Europy i przyspieszyć nasze wspólne wysiłki na rzecz wyeliminowania różnic w dostępie do leków”.

Uwagi

• Liczba nowo zdiagnozowanych przypadków raka w Europie wzrosła o prawie 60% od 1995 roku.
• W 2022 r. rak był drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Europie, odpowiadając za 23% wszystkich zgonów, a do 2035 r. ma stać się główną przyczyną zgonów.
• Leki onkologiczne stanowią znaczną część nowo zatwierdzonych leków, a w ciągu ostatnich dziesięciu lat zatwierdzono więcej nowych produktów niż w poprzednich dwóch dekadach. Mimo to leki przeciwnowotworowe stanowią zaledwie 3% wydatków na opiekę zdrowotną.

Poprawa wyników w całej Europie i dla wszystkich typów nowotworów jest priorytetem politycznym UE. Europejski plan walki z rakiem (EBCP, 2021) i misja UE w zakresie walki z rakiem w ramach programu „Horyzont Europa” na lata 2021-2027 są częścią szeroko zakrojonych działań na rzecz poprawy równego dostępu do wysokiej jakości opieki onkologicznej dla wszystkich obywateli.